به گزارش پایگاه خبری معماری و نما،نحوه تمیز کردن سنگ نما
قواعد کلی نحوه تمیز کردن سنگ نما طبیعی:
باعنایت به اینکه دیگر نمی‌توان مخالفتی را نسبت به ضرورت تمیز کردن بناهای قدیمی و همچنین ساختمان‌های جدید عنوان نمود باید در انتخاب روش‌های تمیز کردن دقت و توجه زیاد صورت پذیرد.
به خصوص که بسیاری از روش‌هایی که در گذشته اعمال شده‌اند منجر به خسارت‌های جبران ناپذیری بر سطح سنگ گردیده‌اند.
در نتیجه به کار بردن روش‌های اشتباه تمیز کردن و همچنین عدم مهارت و تجربه کافی کسانی که کار را انجام می‌دهند، ممکن است بخشی از سنگ از دست برود.
از بین رفتن مقدار زیادی از مصالح ساختمانی در مورد بناهایی که ارزش تاریخی و هنری دارند قابل قبول نیست.
به همین خاطر نحوه تمیز کردن سنگ نما باید براساس قواعد زیر و بادقت انتخاب شود:
- نباید مستقیم یا غیرمستقیم موجب آسیب‌رسانی به بنای مورد نظر شوند.
- باید در بیشترین حد ممکن زنگاره اصیل را حفظ نمایند.
- نباید موجب ایجاد ترکیبات فرعی که با باقی ماندن در سنگ ممکن است در ایجاد ضایعات بعدی مؤثر باشند، شوند (مثلا نمک‌های محلول).
- سرعت تأثیر روش باید قابل کنترل باشد تا شخص مرمت‌گر بتواند تمیز کردن را به طور آنی تنظیم و یا قطع نماید.
- باید منتج به سطحی صاف و تمیز شده و سطح پاک شده تا حد امکان عاری از ترک و سوراخ باشد.
نحوه تمیز کردن سنگ نما باید در هر مورد خاص براساس مشخصات اثر تعیین شود، به ویژه هنگامی که ارزش‌های تاریخی و هنری مطرح است.
محدودیت این قواعد برای ساختمان‌هایی که ارزش فرهنگی زیادی ندارند کمتر است.
نکات قابل توجه دیگر برای نحوه تمیز کردن سنگ نما عبارتند از:
- ساختار شیمیایی و معدنی سنگ.
- تخلخل.
- وضعیت سنگ از نظر فرسودگی.
- نوع رسوبات چرکی که باید پاک شود.
- نهایتاً هزینه کار، زمان لازم و وجود افراد ماهر برای عملیات مختلف تخصصی نیز باید در نظر گرفته شود.
در شرایطی که مجسمه‌های پرارزشی مطرح می‌باشند موضوع هزینه را می‌توان مسئله‌ای ثانوی دانست.
روش‌های تمیز کردن سنگ نما:
به طور خلاصه نحوه تمیز کردن سنگ نما را می‌توان براساس اصول یا تکنیک مورد استفاده به صورت ذیل تقسیم‌بندی نمود:
- روش‌های آبی:
شامل آبپاشی، پوش آبپاشی با فشار یا بدون فشار، پاشیدن ذرات بسیار ریز آب (غبار) و بخار.
در روش ((آب پاشی))، آنقدر آب به سطح مورد نظر پاشیده می‌شود تا رسوبات چرک نرم شوند.
سپس عملیات با ساییدن زیاد و شستشوی نهایی با آب برای زدودن پوسته حل شده، دنبال می‌شود.
این روش زنگاره و پوسته سنگ را کاملاً دست نخورده باقی می‌گذارد اما عموماً پاک شدن کامل چربی را تضمین نمی‌کند.
در روش ((پوش آبپاشی))، به کمک یک آبپاش فشار قوی 
بدین ترتیب آب مواد محلول را شسته و پاک می‌کند و پوسته باقی مانده را می‌توان با مالش (برس نایلونی یا مویی، ولی باید از به کار بردن برس سیمی اجتناب کرد) زدود.
در موارد شدیداً آسیب دیده از روش فوق که منجر به ریزش لایه‌های سطحی سنگ می‌گردد نبایستی استفاده کرد.
بنابراین از روش ((غبارپاش)) نظیر دستگاه Turbair Sprite تصویر زیر که علیرغم مصرف کم آب بسیار مؤثر است، در این روش آب به صورت قطرات بسیار ریزی با سطح ویژه زیاد تشکیل شده که ظرفیت آب غبار شده برای حل کردن پوسته‌های سیاه بسیار زیاد است.
در روش ((بخار))، به کمک بخار حاصل از یک دیگ بخار توسط شیر مخصوص با فشار 
این روش برای سطوح غیرمنظم مناسب بوده و همانند روش قبل، پس از تمیز کردن با بخار آب لازم است این فرایند با مالش شدید دنبال شود.
البته برای سنگ‌های سیلیسی که شدیداً پوسته بسته و چرک شده‌اند، باید ابتدا به طریق شیمیایی با پاک‌کننده‌های ((فسفات آنیونی)) یا ((اسید فسفریک رقیق)) درمان و سپس با روش ((بخار)) پاک نمود.
تصویر دستگاه Turbair Sprite که برای تمیز کردن مجسمه‌های آسیب دیده مورد استفاده قرار می‌گیرد.
قابل ذکر است که این نحوه تمیز کردن سنگ نما برای بناهای قدیمی که دارای ارزش هنری می‌باشند توصیه نمی‌گردد زیرا ممکن است درجه حرارت زیاد بخار بر سنگ خسارت وارد نماید و اثرات این عمل قابل کنترل نیست.
نحوه تمیز کردن سنگ نما با بخار یک سنگ آهکی ساوونیر (Savonniere)
- روش‌های مکانیکی:
این نحوه تمیز کردن سنگ نما شامل گردپاشی تر، گردپاشی خشک و ریز گردپاش می‌باشد.
در روش ((گردپاشی تر)) شامل پاشیدن مخلوطی از آب و شن ریزه با فشار بین
عوامل متعددی در این روش مؤثرند.
از جمله نسبت شن ریزه به آب، اندازه و سختی ذرات، فشار کمپرس هوا و فاصله بین سر لوله و سنگ البته پس از اتمام کار توسط روش مذکور باید سنگ را با آب شستشو داد.
در روش ((گردپاشی خشک)) کنترل مشکل است، به طوری که گاهی ممکن است لایه‌های نسبتاً ضخیمی از سنگ که درواقع باید تمیز شود نیز از بین برود.
روش ((ریز گردپاشی)) همانند روش قبل است لیکن مزیت استفاده از یک گرد ساینده بسیار ریز و ظریف (دانه‌های بسیار ریز آلومینوم و شیشه) سختی کمتر و اندازه کوچکتر از سیلیس را داراست.
تصویر گردپاشی تحت کنترل خشک برای زدن رنگ کهنه از روی سنگ آهک جورا (Jura) حلال‌های شیمیایی و مواد پاک کننده ورنی که در ابتدا برای این مقصود به کار برده شدند تأثیر نداشتند.
برای محافظت از شخص عمل کننده باید کلیه احتیاجات لازم اعمال گردد.
- روش‌های شیمیایی:
این روش شامل محلول‌های اسیدی و قلیایی می‌باشد.
مواد شیمیایی به طور خلاصه شامل مواد ذیل می‌باشند:
- مواد مؤثر در سطح و امولسیون کننده‌ای که به آب افزوده می‌شوند تا قابلیت تر شدن افزایش یافته و کشش سطحی کاهش یابد.
- اسیدها و نمک‌های اسیدی که در پوسته‌های سیاه اثر گذاشته و آنها را حل می‌کند.
در بین این اسیدها، اسید کلریدریک و استفاده از اسید آمونیم و اسید فلوریدریک (بر روی سنگ‌های سیلیسی از قبیل گرانیت و بازالت) بسیار خطرناک است زیرا اسید بر سیلیس و سیلیکات‌ها اثر گذاشته و سیلیسیم آن را تبدیل به ماده گازی شکل به نام تترا فلوروسیلیکون می‌نماید. - از مواد قلیایی از قبیل سود سوزآور بایستی اجتناب کرد.
با استفاده از مخلوطی از ((هگزامتا فسفات سدیم)) و ((فرمات آمونیم))، یک ماده مرطوب کننده و بالاخره ((اتانول آمین)) در PH معادل ۹ نتایج خوبی برای زدودن پوسته‌های سولفات از روی سنگ آهک، مرمر، ملات حاصل شده است. - از حلال‌های آلی از آمین‌ها، دی کلرواتان یا تریکلرو اتیلن و یا از حلال‌های معطر مثل تولوئن می‌توان استفاده کرد.
محلول‌های پنتاکلروفنل در الکل متیلیک و سولفونات الکیل بنزن در آب برای پاک کردن رویش‌های بیولوژیکی نظیر جلبک‌ها، گل‌سنگ‌ها و خزه‌ها غالباً مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
روش استفاده از پمادهای جاذب گل رس و خمیرهای ژلاتینی:
- تمیز کردن با لیزر:
تمیز کردن با لیزر روشی بسیار پیشرفته و پرخرج است و نیاز به وقت زیادی دارد.
این روش درحال حاضر عمدتاً برای مجسمه‌های کوچک مورد استفاده قرار می‌گیرد.
لیزر (تقویت نور با بخش تحریک شده تشعشع)، شامل یک منبع تشعشع است که با تولید پرتو بسیار پرقدرتی از نور می‌تواند مواد آلى موجود در پوسته‌های چرکی را بخار کند.
انرژی به طور آنی ایجاد شده و کانون آن بسیار باریک است.
تصویر اثر ضربه‌های لیزر بلند و کوتاه برسطح یک سنگ
اثر ضربه‌های بسیار کوتاه لیزر بر سطح مواد
گردآورنده: گروه آموزشی استوارسازان